İLK YARDIM

İnsan Vücudu

• İskelet: Kemiklerden oluşmuş, eklem ve bağlarla birbirine tutturulmuş,etrafı kaslarla sarılı destek yapıya “iskelet” denir.

•İskelet veya iskelet sistemi, canlıya fiziksel destek sunan,iç organların korunmasını sağlayan bir organdır.

•İskelet, organizmanın kendine özgü şeklinin oluşmasını sağlar.

•Kaslar ve hareket: İskeletin üzerini sararak vücuda şekil veren, kasılıp gevşeme özelliğiyle hareketi sağlayan yapıya “kas” denir.

•Kasılan bir kas; kısalır, sertleşir ve şişer. Gevşeyen bir kas ise uzar, yumuşar ve incelir.

•İskelet kasları çoğunlukla kirişlerle (tendon) farklı iki kemiğe bağlandığından kasların kasılıp gevşemesi, eklemlerde hareket meydana getirir.

•Kaslar, beyinden gelen sinir uyarılarını alarak kasılır. İnsanda hareket; sinir, iskelet, kas ve eklem sisteminin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir.

• •Dolaşım sistemi:Dolaşım sistemi, maddelerin vücuttaki dolaşımını sağlayan organ sistemidir. Ayrıca, vücut sıcaklığını ve pH’yi* dengelemeye de yardımcı olur.

•Besin ve oksijenin hücrelere götürülmesi ve hücrede oluşan atıkların (karbondioksit ve zararlı madde) hücrelerden dışarı atılmasını da dolaşım sistemi sağlar.

•İnsanda dolaşım sistemi; kan, kalp, kan damarları ve lenf sisteminden oluşur.
•Solunum sistemi: Hücrelerimizde, besinlerin oksijenle yakılmasıyla su, karbondioksit ve enerji açığa çıkar.

•Canlılarda, hücrelere oksijen iletilmesi ve bu oksijenin yakılması sonucunda oluşan karbon dioksitin dışarıya atılması olayına “solunum”, bunu gerçekleştiren sisteme de “solunum sistemi” denir. •Solunum sistemi; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerden meydana gelir.
•Sindirim sistemi: Büyük moleküllü besinlerin, hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere ayrılmasına “sindirim denir.”

•Besinlerin çiğnemeyle küçük parçalara ayrılmasına “mekanik sindirim”, besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına ise “kimyasal sindirim” denir.

•Sindirim sistemi; ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten meydana gelir.

••İlk Yardımın Temel İlkeleri Nelerdir?

İlkyardımın temeli sayılan ilkeler şunlardır:

•Tedbir (İlkyardımı yapacak kişinin, kendisinin ve kazazedenin güvenliğini sağlaması),

•Telekomünikasyon (haberleşme)(112’yi arayın),

•Triaj (Öncelikli kazazedenin belirlenmesi),

•Teşhis,

•Tedavi (İlaç kullanmadan yapılan ilk müdahale),

•Taşıma (Hastanın, en yakın sağlık kurumuna bir an önce ulaştırılması).

• •İlk Yardımda Amaç Nedir?

•Yaşamı koruma ve  sürdürülmesini sağlama,

•Durumun kötüleşmesini engelleme,

•İyileşmesini kolaylaştırma.

    UNUTMA; İLK YARDIM UYGULAMASINDA KESİNLİKLE İLAÇ KULLANILMAZ.

• •Kesiklerde ve Kanamalarda İlk Yardım

•Kanama: Her hangi bir sebeple kanın damar dışına çıkmasına “kanama”denir.

•Kesik ya da benzeri nedenlerle dokularda yaralanma olduğu zaman ortaya çıkan kanama ikiye ayrılır: İç kanama, Dış kanama.

•İlkyardım, sadece dış kanama için uygulanabilir.

•Kanamanın Şiddetli Olduğu Hallerde Şu Önlemler Alınmalıdır:

•Yaralanan kısım başta değilse yaralıyı başı aşağıda olacak şekilde yatırın, bu önlem beyne kan gitmesini sağladığı için bayılmayı önleyecektir.

•Kanayan bölgeyi, (örneğin kolu ya da bacağı) kalp hizasından yukarıda tutun.

•Kanayan bölgeyi temizleyin. Ancak, yarayı kurcalayarak yaranın  içindeki yabancı cisimleri çıkarmaya çalışmayın.

•Kanayan yerin üzerine temiz bir bezle basınç (tampon) uygulayın.

•Kanama duruncaya kadar basınç uygulayın, kanama durunca bir flaster ile tamponu sabitleyin ya da sargı beziyle sarın.

•Kanama, basınç uygulamasıyla durmuyor  ve bezin üzerine çıkıyorsa, bezi değiştirmeyin, üzerine bez ekleyin.

•Kanama devam ediyorsa, kanayan kısmın üst tarafından bir bezi sarın, ucunu düğümleyin ve arasına bir çomak veya kalem gibi bir şey sokarak burmaya başlayın (Turnike).

•Kanama durunca daha fazla sıkmadan 20 dakika süreyle bekleyin. Daha sonra 5-10 saniye için gevşeterek dokuların kangren olmasını önleyin, kanama devam ediyorsa tekrar sıkın. Bir yandan da yaranın üstüne basınç uygulamaya devam edin.

•Yaralıyı en yakın sağlık kuruluşuna nakledin.

• •Isı Yanıklarında İlk Yardım

•Yaralının yanma süreci sona erdirilerek daha fazla yaralanma önlenir.

•Alevi söndürmek, kızgın metali uzaklaştırmak, ısıya maruz kalmış giysileri çıkarmak vb gibi.

•Alev yanığında sentetik giysiler deriye yapışmışsa dokunulmaz.

•Kaynar sıvı yanığında, eğer olayın üzerinden zaman geçmişse giysiler soğuk suya tutulmadan önce çıkarılmaz, aksi halde yapışan deri de giysi ile birlikte çıkar.) 

•Kırıklarda İlk Yardım

•Kırık: Darbe sonucu veya kendiliğinden kemik bütünlüğünün bozulmasına “kırık” denir.

•Hasta sarsılmaz ve hareket ettirilmez.

•Kanama varsa durdurulur.

•Hasta taşınmadan önce, kırılan kemik sert bir cisim kullanılarak hareketsiz hale getirilir.

•Açık kırık varsa (kırık uçları görülüyorsa) kırık kemik parçalarına kesinlikle dokunulmaz ve bunlar yerleştirilmeye çalışılmaz. Yara üzerine temiz bir gazlı bez kapatılır.

• •Boğulmada İlk Yardım

•Canlının, temiz havayı alınıp kirli hava olarak geri atmasına “solunum”, çeşitli nedenlerle solunum durması haline de “boğulma” denir.

•Boğulmaya neden olan etken ortadan kaldırılır. (Yabancı cisim, ağızda takma diş, sakız v.b)

•Boyun, çene yere dik olacak şekilde, arkaya bükülür. Çene açılır, dil öne çekilir.

•Suni solunum yapılır.

•Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz.

• •Zehirlenmede İlk Yardım

•Zehirlenme: Zehirli maddelerin vücuda girmesi sonucu ortaya çıkan duruma “zehirlenme” denir.

•Zehirlenmelerde, yaralının bilinci yerinde ise gecikmeden sağlık kurumuna götürülür.

  Bilinci kaybolmuş ise;

•Yaralıyı yan yatırınız.

•Baş ve boynu arkaya çevirerek soluk yolunu açınız.

•Alt çeneyi ve dili öne çekiniz.

•Gerekirse suni solunum yapınız.

•Kalp durmuşsa kalp masajı uygulayınız.

•Yaralıyı en yakın sağlık kuruluşuna naklediniz.

 

DİKKAT: Genel kural olarak, zehirlenen kişiyi kusturmayın. Bu kuralın tek istisnası, eğer kişi bilinçli ise ve kısa bir süre önce "ilaç içimi" söz konusu ise kusturulabilir.

•Bayılmada İlk Yardım

•Bayılma:Aniden ortaya çıkan, dolaşım yetmezliğine bağlı olarak, beynin kısa süreli kansız kalması sonucu görülen, geçici bilinç kaybına “bayılma” denir. 

•Nedeni; açlık, kan basıncının düşmesi, beklenmedik bir olay veya herhangi bir şeyle karşılaşma, aşırı sevinç ya da üzüntü, uzun süre havasız ve kapalı ortamda bulunma vb. olabilir.

•Bayılan kişinin elbiseleri boyundan, göğüsten ve karından gevşetilir.

•Hastanın beynine kan gitmesini sağlamak için düz bir yerde sırtüstü yatırılarak, ayakları yukarı kaldırılır. Kesinlikle başının altına yastık konmaz.

•Hastaya uyarıcı kokular koklatılır.

•Hastanın zorlanmaksızın kendine gelmesi beklenir.

•Kendine geldiğinde su, çay gibi içecekler azar azar verilmelidir.

•DİKKAT:Eğer kişi 5 dakikaya kadar kendine gelmemişse mutlaka hastaneye götürülmelidir.

• •Şokta İlk Yardım

•Şok:Beyin ve kalp gibi organların devamlı ve belirli miktarda kana ihtiyaçları vardır.

•Herhangi bir sebeple, kan akımının birkaç dakikadan fazla kesilmesi sonucu, hücreler ya ölürler ya da fonksiyonlarını kaybederler.

•Dolaşım sistemi tarafından, vücudun her tarafına yeterli miktarda kanın pompalanamadığı duruma “şok” denir.

•Şoka uğrayan yaralı uygun bir yere sırt üstü yatırılır ve etrafındaki kalabalık dağıtılır.

•Beynin kan dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için, ayaklar 30-40 cm kaldırılır.

•Yakası, kemeri, gömleği gevşetilir.

•Solunum yolu tıkanıklığı varsa giderilir.

•Soluk almakta güçlük çekiyorsa baş ve göğüs kısmı hafifçe yükseltilir.

•Isı kaybına karşı üzeri örtülür.

•Yaralının bilinci yerinde değilse, kesinlikle katı yiyecek içecek verilmez. (İhtiyaç olması halinde, yaralının dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatılır).

• •Elektrik Çarpmasında İlk Yardım

•Öncelikle, ilk yardımcı kendi güvenliğini sağlar.

•Mümkünse sigorta indirilerek akım kesilir.

•Akım kesilemiyorsa, kuru tahta parçası, sopa, ip, deri kemer ve lastik gibi yalıtkan maddelerle hasta çekilerek veya kablo itilerek akımdan kurtarılır.

•Kazazedeye vurmak suretiyle akımdan kurtarılmaz.

•Kazazedenin akımla teması kesilmeden önce kesinlikle dokunulmaz.

•Kazazede, şuursuz ve soluk almıyorsa, suni solunum, kalp durmuş ise kalp masajı yapılır.

•Kazazede, şuursuz fakat soluk alıyorsa, şok durumu önlenir.

•Varsa yanık tedavisi uygulanır.

• •Göze Yabancı Cisim Kaçtığında İlk Yardım

•Göze bir cisim kaçtığında: üAsla gözler ovuşturulmaz. Üst göz kapağını kirpiklerden tutarak hareket ettirmek suretiyle ve birkaç kez göz kırparak cisim gözden çıkarılabilir. Gözler açılıp soğuk suyla yıkamak ta yararlı olabilir.

•Göze Sert Bir Çarpma Olmuşsa: üAğrı ve şişmeyi önlemek için hemen, 15 dakika süreyle soğuk baskı uygulanır (buz ya da soğuk suya batırılmış havlu ya da bez parçası ile).

•İlkyardım Araç ve Gereçleri

  Genel olarak ilk yardım çantasında aşağıdaki araç-gereçler bulunmalıdır.

•Flaster, steril paketlenmiş gazlı bezler, kağıt gaz bez,

•Gaz kompresler, hazır pansumanlar,

•Değişik ölçülerde üçgen ve rulo sargılar, turnike,

•Küt uçlu makas, pens, enjektör, plastik buz torbası,

•Çengelli iğne, pamuk paketleri, termometre,

•Antiseptik solüsyonlar, ağrı kesiciler, antibiyotikli yara ve yanık pomatları, vazelin,

•Tentürdiyot, alkol, amonyak, karbonat,

•Kalem, not defteri, el feneri,

•İlk yardım el kitabı.

•Yaralı Taşımanın Genel Kuralları Nelerdir?

•İlkyardımcı kendi sağlığını riske atmamalıdır, 

•Sırtın gerginliğini korumak için dizler ve kalçalar bükülmelidir,

•İlkyardımcı yerden destek alacak şekilde her iki ayağını da kullanarak birini diğerinden biraz öne yerleştirmelidir,

•İlkyardımcı kalkarken, ağırlığını kalça kaslarına vererek dizlerini en uygun biçimde doğrultmalıdır,

•Baş, her zaman düz tutulmalı, homojen ve düzgün bir şekilde hareket ettirilmelidir,

•Yavaş ve düzgün adımlarla yürümek gerekir, adımlar omuzdan daha geniş olmamalıdır,

•Yön değiştirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalıdır,

•Hasta/yaralı mümkün olduğunca az hareket ettirilmelidir,

•Hasta/yaralı baş-boyun-gövde ekseni esas alınarak en az 6 destek noktasından kavranmalıdır,

•Tüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kişi olmalı, bu kişi hareketler için gereken komutları (dikkat, kaldırıyoruz gibi) vermelidir. Bu kişi genellikle ağırlığın en fazla olduğu ve en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan baş ve boyun kısmını tutan kişi olmalıdır.